Tư duy nhanh và chậm
Có lẽ ai trong chúng ta cũng từng ngạc nhiên về chính mình:
Tại sao có lúc phản ứng rất nhanh? Nhưng, cũng có lúc lại thấy đầu óc chậm chạp đến khó hiểu?
Tại sao một quyết định nhỏ cũng làm ta mệt? Nhưng đôi khi ta lại đưa ra những lựa chọn quan trọng chỉ trong vài giây?
Daniel Kahneman cho rằng: Bên trong mỗi người tồn tại hai hệ thống tư duy – như hai dòng chảy song song của ý thức.
Hệ thống 1 là phần bản năng nhanh nhạy nhất.
Nó nhìn thoáng qua một khuôn – biết ngay đó là người quen.
Nó nghe một câu nói – cảm nhận được thái độ.
Nó phản ứng như tia chớp, không hỏi, không phân vân.
Nhờ nó, ta vận hành cuộc sống hằng ngày một cách trôi chảy.
Nhưng cũng chính nó khiến ta dễ vấp vào những phán đoán ảo tưởng, những niềm tin “cứ ngỡ là đúng”.
Trong khi đó, Hệ thống 2 giống như một người lớn thận trọng.
Cần thời gian, cần yên tĩnh, cần năng lượng để thật sự suy nghĩ.
Nó là phần giúp ta tính toán, cân nhắc, nhìn nhận vấn đề một cách tỉnh táo.
Nhưng rắc rối ở chỗ: Hệ thống 2… rất lười.
Nó chỉ xuất hiện khi Hệ thống 1 bắt đầu lung túng — hoặc khi ta buộc nó phải thức dậy.
Và giữa hai hệ thống ấy, Kahneman đặt ra một sự thật quan trọng:
Tư duy sâu luôn tiêu tốn nhiều nỗ lực.
Não người, cũng như cơ thể, thích tiết kiệm năng lượng.
Vì vậy, chỉ cần có thể, nó sẽ chọn con đường dễ hơn — chọn trực giác thay vì phân tích, chọn lối quen thay vì thử cách mới.
Có lẽ vì thế mà chúng ta đôi khi thấy mình quyết định quá nhanh trong những chuyện cần chậm lại. Và quá chậm chạp trong những việc đáng ra phải quyết đoán.
Nhận ra điều này không phải để trách bản thân, mà để hiểu rằng sự tỉnh thức trong tư duy là một môn luyện tập.
Ta cần biết khi nào nên tin vào trực giác, và khi nào cần mời Hệ thống 2 bước ra khỏi giấc ngủ.
Và cũng để nhắc mình rằng:
Không phải lúc nào mệt mỏi trong suy nghĩ cũng là dấu hiệu của yếu đuối.
Đó đơn giản là cái giá của việc suy nghĩ nghiêm túc — cái giá cho sự trưởng thành trong nhận thức.
Link đặt sách TẠI ĐÂY
